Zelf nadenken
Hoewel we dwarsdenkers verafgoden om hun tegendraadsheid en zelfdenkend vermogen, gaan we massaal gebukt onder het idee dat we niet zelfstandig mogen denken.
De evolutie heeft onze hersencapaciteit weliswaar vele malen krachtiger gemaakt dan die van bijvoorbeeld Socrates en kompanen, toch lijkt het wel alsof we ons eigen intellectuele vermogen steeds lager inschatten. Of niet benutten.
Al op heel jonge leeftijd wordt ons ingeprent dat er een bepaalde manier is om ‘goed te leven’ en dat als je maar braaf het uitgestippelde pad van goede cijfers, een keurige baan en een solide pensioenvoorziening volgt, het wel goed komt met je.
Er wordt je op het hart gedrukt netjes te luisteren naar leraren, opvoeders, nieuwslezers en het legertje aan adviseurs en deskundigen dat zich inzet om van jou een rechtschapen burger te maken.
Vaak ben je al een eindje op weg in je volwassen bestaan, als je ontdekt dat diegene aan wiens woorden je zoveel waarde hechtte, ook maar wat doet.
Het curriculum op school bleek ook maar in elkaar gezet te zijn door iemand met weliswaar de beste bedoelingen, maar verder niet bijster veel talent voor het leven. Dacht jij dat het goede leven op je wachtte als je alle Duitse naamvallen uit je hoofd kende, de Stelling van Pythagoras kon toepassen of het wetboek uit je hoofd had geleerd. Bleek opeens dat niemand je iets geleerd had over je talenten, over hoe je werk vindt dat bij je past, over hoe je je huwelijk goed houdt of hoe je omgaat met tegenslag.
Je ontdekt dat je enkele dubieuze mentale gewoontes hebt aangeleerd. De gewoonte om dingen te kunnen herhalen en toepassen, in plaats van om zelf te denken. De gewoonte om aan verwachtingen te voldoen, in plaats van om iets nieuws neer te zetten. De gewoonte om af te wachten totdat je toestemming ergens voor krijgt, in plaats van in het diepe te springen. De gewoonte om een ander boven jezelf te plaatsen en vooral niet egoïstisch te zijn. De gewoonte om geaccepteerd te moeten worden in plaats van afwijkend te durven zijn. De gewoonte om altijd aardig en toegeeflijk te zijn en de gewoonte om ontzag te hebben voor gezaghebbende mensen die de antwoorden ook niet hebben.
Deze mentale gewoontes zorgen er op dit moment niet alleen voor dat het onmogelijk is geworden om met elkaar in debat te gaan over zwaarwegende thema’s, maar ook dat de arbeidsmarkt vastloopt. Mensen hebben behoefte aan erkenning, waardering, zelfontwikkeling en een beetje fatsoenlijk bestaan. De afwezigheid hiervan maakt ons aan het twijfelen over onszelf.
Wanneer ik iemand aan een nieuwe baan help, ben ik drukker met dingen afleren, dan aanleren. Het gaat er niet om of dat cv’tje nou groen of blauw is. Het gaat niet om leeftijd of die ene opleiding die nooit is afgemaakt.
Het gaat om afrekenen met die ene overtuiging uit de opvoeding, afscheid nemen van dat venijnige zinnetje dat die leraar ooit zei, je vermogen om écht emotioneel volwassen op situaties te reageren en de regie te nemen over je eigen leven. En precies dat heeft nou nooit iemand je geleerd.
